کاخ تچر داریوش در پرسپولیس را بیشتر بشناسید - دیتاپد

طرح بنای کاخ تچر

کاخ تچر روی سکویی بنا شده که 2.20 تا 3 متر از کف آپادانا و حیاط مجاورش بلندتر است. طرح آن به صورت مستطیلی است با محور طولی شمالی - جنوبی که 40 متر طول و حدود 30 متر عرض دارد. اجزای کاخ تچر را یک تالار مرکزی 12 ستونی (3 ردیف 4 تایی) با اتاق های کوچک جانبی، دو اتاق مربع شکل در شمال که هر یک چهار ستون داشته اند و با اتاق های باریک و بلند جانبی محدود می شدند و یک ایوان 8 ستونی (دو ردیف چهارتایی) در جنوب که به دو اتاق جنبی می پیوست، تشکیل می دادند.

ستون های کاخ تچر احتمالا از چوب بوده ، ولی هیچ اثری از آن ها باقی نمانده است. کف اتاق ها را با فرش قرمز رنگ وی ژه دوره داریوش پوشانیده بوده اند که اثر آن در اتاق های شمالی یافت می گردد. بر درگاه اتاق های غربی سربازهای نیزه دار و سپرکش پارسی و بر درگاه تالار مرکزی، داریوش بزرگ را همراه خدمه اش حجاری نموده اند. تاج داریوش کنگره دار بوده و رویه آن را با ورقه ای از زر پوشانده بوده اند. دست بند، یاره، طوق، گوشوار و گوهرنگاری های لباس داریوش نیز با فلزات گران بها ساخته و در سنگ نشانده شده بود که اسکندر و یارانش آن ها را کنده و ربودند. لباس داریوش منقش به گل، بوته، ستاره و شیرهای غران و ملون به رنگ های گوناگون بوده است.

از مهم ترین ویژگی های کاخ تچر، تناسب و هماهنگی جالب و ستودنی اجزای آن است که نشان از هنرمندی و در عین حال دقت و ظرافت مثال زدنی طراحان، معماران و سازندگان این بنای خارق العاده دارد؛ کاخی به دور از دالان های پرپیچ وخم، زیبا و درخشان به برکت وجود سنگ های صیقل خورده، راسخ به پاس ستون های محکم و پابرجا به علت اسکلت بندی قوی، که امروز از سالم ترین عمارات برجای مانده از مجموعه کاخ های تخت جمشید است.

تکمیل کاخ تچر در زمان اردشیر سوم

تالار مرکزی 6 در داشته که 2 در به ایوان جنوبی باز می شد، 2 در به اتاق های شمالی می پیوست و یک در به اتاق شرقی راه داشت. یک در دیگر هم کفش کن غربی را به تالار مرکزی پیوند می داد و در سمت غرب آن در زمان اردشیر سوم پلکانی دو طرفه ساخته اند که بر دیواره آن تصویر چند هدیه آور نقش بسته است و وسط جبهه غربی اش کتیبه ای از اردشیر سوم به زبان فارسی باستان حکاکی شده که ترجمه آن چنین است:

خدای بزرگ اهورامزدا است که این دنیا را آفریده، که آن آسمان را آفرید، و خوشبختی را آفریده، که مرا، اردشیر، شاه نموده، یگانه شاهی از بسیاری، یگانه فرمانروایی از بسیاری، گوید اردشیرشاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورها، شاه این سرزمین: من پسر اردشیر (دوم) شاهم، اردشیر شاه پسر داریوش (دوم) شاه بود، داریوش شاه پسر اردشیر (یکم) شاه بود، اردشیر شاه پسر خشایارشا شاه بود، خشایارشا شاه پسر داریوش شاه بود، داریوش شاه پسر ویشتاسپه بود، ویشتاسپه پسر آرشامه، از تخمه هخامنشی. گوید اردشیرشاه: این پلکان سنگی را من ساختم. گوید اردشیرشاه: بادا که اهورامزدا و ایزدمهر مرا بپایند و این کشور را و آنچه را بر دست من نموده شد.

از اینجا پیدا است که این بخش از بنا به دستور اردشیر سوم (مدت زمان پادشاهی 358 تا 338 قبل از میلاد) دستکاری و تکمیل شده است. در شمال این پلکان، سنگی را به صورت طاسی کم عمق کنده اند. محوطه حفاری شده چهارگوش آن به راه آبی می پیوندد که چند متری به سوی غرب رفته و سپس می پیچد و بیش از 40 متر به سوی جنوب پیش می رود تا به راه آب های زیرزمینی حیاط جنوبی تچر می پیوندد. در کنار این راه آب آثار دیوارهایی یافت می گردد که تعیین می نماید زمانی اینجا اتاقکی بوده است، اما تعیین نیست که این سنگاب برای تشریفات مذهبی به کار برده می شده یا برای احتیاجات عادی روزانه یا اینکه سنگ ناودان بومی بوده است.

نقش ها و سنگ نگاره های کاخ تچر

یک پلکان دو طرفه در جنوب بنا ساخته اند که از دو سوی به ایوان جنوبی می رسد و بر بدنه آن ها نقش افرادی کنده کاری شده است که بره، خوراک یا ظروف آشپزخانه در دست دارند. این افراد را یک در میان در جامه پارسی و مادی نشان داده اند. پارسیان کلاه شیاردار استوانه ای معمول خود را به سر ندارند، بلکه شالی به دور سر و گردن پیچیده اند که چانه هایشان را می پوشاند. بعضی از این افراد ریش و سبیل دارند، اما تعدادی بی ریش و سبیل نشان داده شده اند که احتمالا خواجگان درباری هستند. معمولا این افراد را خدمتگزاران می خوانند، اما چون حمل بره و حیوانات دیگر به داخل کاخ شاهی چندان مناسبتی ندارد، شاید بتوان بعضی از آن ها را مغانی دانست که بره قربانی را حمل می نمایند.

بر بدنه جبهه جنوبی سکوی کاخ، یعنی بر دیواره جنوبی پلکان توامان، مجلسی مرکب از چند صحنه نقش نموده اند. در مرکز، حلقه بالدار یا فر ایرانی را می بینیم که دو ابوالهول در دو سویش نشسته و دستی را به علامت احترام به سوی آن بلند نموده اند و پشت سر هر یک ردیفی از درختان نخل نمایان است. زیر این صحنه دو گروه سرباز کمان دار نیزه ور در جامه پارسی، یعنی کلاه ترک دار استوانه ای، دامن و قبای چین دار و کفش سه بندی، مقابل همدیگر صف بسته اند و سنگ نوشته ای را پاس می دارند که به نام خشایارشا و به خط و زبان فارسی باستان نوشته شده است.

سرقت بخشی از حجاری کاخ تچر به وسیله یک اروپایی

فردی اروپایی به نام کورنلیوس دو براوون (Cornelius de Bruine) که در سال 1704 میلادی این بنا را دیده و توصیف نموده است، با قلم و تیشه به نقوش دو جانب درگاه آسیب رسانده و قسمتی از حجاری جامه چین دار هر دو نقش داریوش را که حاوی کتیبه بوده ، کنده و با خود به پاریس برده است. این تکه های ربوده شده اکنون در گنجینه نشان های کتابخانه ملی فرانسه موجود است. روی چین های لباسی که متعلق به نقش جرز غربی بوده کتیبه ای به سه زبان می گوید:

داریوش شاه بزرگ، پسر ویشتاسپه هخامنشی

اما روی چین های جامه منقوش بر جرز شرقی که آن نیز به گواهی نوشته بالای درگاه از آن داریوش بوده ، آمده است:

خشایارشا، پسر داریوش شاه هخامنشی

یک سنگ نبشته دیگر هم وجود دارد که هجده مرتبه بر قاب دریچه های کاخ تکرار شده و آن هم به سه زبان است و می گوید:

قاب سنگی که برای ویث (خانه شاهی) داریوش درست شده است.

این کتیبه ها ثابت می نمایند که تاقچه های یک پارچه را در همان مکان تراشیده و پرداخت سنگ نموده و برای کار گذاردن در کاخ تعیین نموده اند. از متن کتیبه ها هم می گردد فهمید که کاخ تچر برخلاف تصور بعضی که آن را معبد و پرستشگاه دانسته اند، در واقع یک کاخ نشیمن یا اختصاصی بوده است.