نگرش متفاوت گل و اردوغان به اوراسیا و دنیا ترک - دیتاپد

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، حضور در قفقاز و اوراسیا بیش از هر زمان دیگری برای سیاست مداران ترکیه اهمیت پیدا نموده است. اما چنین به نظر می رسد که بین رویکرد کلی دولت اردوغان و دیگر سیاست مداران ترکیه، تفاوت های آشکاری در این حوزه وجود دارد.

در ماه های اخیر و به ویژه پس از تحولات اخیر قره باغ، ائتلاف اردوغان - باغچلی، بارها بر مفاهیم ملی گرایی ترکیه بر اساس رویکرد زبانی و نژادی تاکید نموده، اما رئیس جمهور سابق ترکیه، به این اشاره نمود که کوشش برای توسعه مالی کشورهای منطقه، از هر هدف دیگری، مهم تر است.

عبدالله گل در سخنرانی خود در نشست باشگاه آستانه در قزاقستان، از کنار موضوعاتی همانندسازمان دولت های ترک گذشت و بر ضرورت تعامل با قدرت هایی همانند روسیه، چین و هندوستان تاکید نمود.

مهمترین سرفصل های سخنرانی گل در آستانه

سخنرانی یازدهمین رئیس جمهور عبدالله گل با عنوان اوراسیا بزرگ: منظره تازه آینده دنیا در جلسه عمومی باشگاه آستانه در قزاقستان در 17 نوامبر 2021 حاوی نکاتی بود که به مهم ترین بخش آن اشاره می گردد:مفتخرم که بعد از سال 2017 برای دومین بار در این نشست شرکت می کنم . مایلم از این فرصت استفاده کنم و از کمیته برگزاری به خاطر دعوت محبت آمیزشان و برای گردهم آوردن ما تشکر کنم . به لطف کوشش های دنیای واکسن، بالاخره نور انتهای تونل را می بینیم و به صورت فیزیکی در رویدادهایی مانند مجمع آستانه شرکت می کنیم . امیدوارم این بیماری همه گیر هر چه زودتر به انتها برسد و محدودیت های زندگی ما بالاخره به انتها برسد. حضور در قزاقستان برای من همیشه باعث خوشحالی بوده است. من از زمان استقلال این کشور بارها از کشور زیبای شما تماشا نموده ام. در این سال ها شخصاً شاهد موفقیت های چشمگیر قزاقستان در توسعه و دولت و ملت سازی تحت رهبری خردمندانه برادر عزیزم رئیس جمهور نظربایف بوده ام. شما سال جاری سی امین سالگرد استقلال خود را به عنوان عضوی معتبر در جامعه بین المللی جشن می گیرید. معتقدم که آینده قزاقستان روشن تر خواهد بود و این کشور ضامن صلح، امنیت و ثبات در اوراسیا است.

ما در حال گذر از یک تغییر بزرگ در نظام بین الملل هستیم. مراکز ثقل مالی و سیاسی دنیا در حال تغییر به سمت آسیا هستند. نظم دنیای تک قطبی به انتها رسیده و ایالات متحده با یک سیستم بین المللی نه تنها با یک یا دو مرکز قدرت، بلکه با چندین مرکز قدرت روبرو است. قدرت های بزرگ اوراسیا، چین، روسیه و اخیراً هند در حال توسعه حوزه های نفوذ خود هستند .

گل در ادامه در خصوص رقابت قدرت گفته است: همه ما به عنوان دانشجویان تاریخ می دانیم که مبارزه قدرت های بزرگ در آسیا در قرون گذشته، بدبختی و ویرانی و مرگ را به ارمغان آورد. امیدوارم قرن 21 داستان متفاوتی باشد و این قرن عصر همکاری و همزیستی مسالمت آمیز کشورها باشد. معتقدم که دولت ها باید به عنوان اعضای منطقی و مسئولیت پذیر نظام بین الملل عمل نمایند و از سیاست خارجی ماجراجویانه و غیرقابل باوری که به صلح، امنیت، ثبات و توسعه مالی لطمه می زند اجتناب نمایند. نظام باید به قوانین بین المللی و نظم بین المللی مبتنی بر قاعده احترام بگذارد و مصمم باشد که مسائل دوجانبه و چندجانبه خود را به وسیله دیپلماسی به صورت مسالمت آمیز حل و فصل کند. هر کشوری باید ابتدا خانه خود را سر و سامان دهد و معیارهای اساسی مانند حاکمیت قانون، حکمرانی خوب و رعایت حقوق بشر دنیای را رعایت کند.

گل درباره دموکراسی در اوراسیا گفته است:من آدم ساده لوحی نیستم و نمی گویم که همه کشورهای اوراسیا باید در مدتی کوتاه، کاملاً دموکراتیک شوند. ایجاد یک دموکراسی واقعی، مستلزم عبور از یک فرایند طولانی است و نمی تواند در مدت کوتاهی محقق گردد. آن چه امروز بر آن تمرکز می کنم این است که دولت ها باید از تمایلات مستبدانه اجتناب نمایند. حداقل باید معیارهای اساسی مانند حاکمیت قانون، احترام به حقوق بشر، حکمرانی خوب و پاسخگویی را رعایت کنیم. من ایمان کامل دارم که قرن بیست و یکم، قرن اوراسیا خواهد بود و ما شاهد درخشش ثروت های آن خواهیم بود. اوراسیا خانه بعضی از بزرگترین تمدن های دنیا است. دولت های این منطقه مانند چین، روسیه و هند، دارای هزاران سال فرهنگ و سنت هستند. کشورهای اوراسیا در نهایت، اهمیت پایبندی به معیارهای دنیای آزموده شده محیط بین المللی صلح آمیز را برای توسعه و رشد مالی، می پذیرند. اقدامات استبدادی سختگیرانه برای کنترل جامعه نمی تواند رشد مالی پایدار و جامعه ای مرفه ایجاد کند.

آن چه که گل گفت و آن چه که نگفت

نگاهی به سخنان رئیس جمهور یازدهم ترکیه در قزاقستان، این واقعیت را نشان می دهد که مهمترین بسامد سخنان او، تمرکز بر مفاهیمی همانند تعامل، ثبات، ارتباط، توسعه مالی، دموکراسی، نظارت، بازار آزاد، توسعه روابط کشورهای منطقه و تاکید ویژه و مکرر، بر نقش قدرت های مهمی همانند روسیه، چین و هندوستان است.

بنابراین می توان شالوده ذهنی رویکرد سیاسی گل نسبت به آسیای میانه و قفقا را چنین تعریف کرد:

1.پرهیز از حمله به آمریکا و اروپا و دوقطبی سازی مرسوم برجسته کردن قدرت شرق در برابر غرب.

2.توجه دقیق و عینی به ابعاد سیاست خارجی بازگشت به آسیا، مبتنی بر منافع مالی و تجاری.

3.پرهیز از طرح شعارهایی همانند توسعه روابط در جغرافیایی که تیم اردوغان، آن را توران زمین و دنیا ترک نامیده است.

معیارهای متفاوت گل و اردوغان

عبدالله گل و رجب طیب اردوغان، هر دو، از مهم ترین شاگردان مرحوم نجم الدین اربکان در مکتب سیاسی - فکری نگرش ملی (میلی گوروش) هستند و هر دو آنها پس از آن که نتوانستند به وسیله جناح تجددطلب حزب فضیلت به قدرت برسند، انشعاب نموده و با دیگر رفقای خود، حزب عدالت و توسعه را تاسیس کردند.

با این حال، از همان شروع راه نیز، بین گل و اردوغان، تفاوت های بارزی وجود داشت. گل در سال 1983 میلادی در دانشگاه استانبول مدرک دکترای اقتصاد را دریافت نموده و مدت ها در لندن به تحقیقات مالی مشغول بوده و در یکی از بانک های مهم آسیا نیز در عربستان سعودی، به عنوان مشاور، کار نموده است. این در حالی است که حتی در خصوص مدرک لیسانس اردوغان نیز اطلاعات چندانی وجود ندارد.

گل از همان شروع جهت فعالیت سیاسی خود، اهل نظر، تئوری و بها دادن به جایگاه مجلس و قوه مقننه بوده و در رویکرد فعالیت حزبی نیز اهل جذب نخبگان و کادرسازی بوده، اما اردوغان، مداوماً در حال سخنرانی میدانی، تهییج احساسات و یارگیری به شیوه رفاقتی و فارغ از پس زمینه آکادمیک و تحصیلات دانشگاهی بوده است.

گل همیشه معتقد به اهمیت اصل تفکیک قوا و مکانیسم چک بالانس (نظارت و اعتدال) بود اما اردوغان، قدرت را به شکلی تمامیت خواهانه تعریف نموده است. در نتیجه همچنان که پیش بینی می شد، گل و اردوغان، بر سر موضوع مهمی به نام تغییر نظام سیاسی از مجلسی به ریاستی و حذف مکانیسم چک بالانس به اختلاف و جدایی رسیدند.

عبدالله گل، در سخنرانی طولانی خود، حتی یک بار نیز به اهمیت موضوعی همانند سازمان دولت های ترک و ضرورت وحدت کشورهای ترک زبان اشاره ننموده و به جای آن، به طور مکرر، به این اشاره می نماید که کشورهای کوچک منطقه باید کوشش نمایند در تعامل با قدرت هایی همانند روسیه، چین و هندوستان، ظرفیت های خود را توسعه دهند.

به عبارتی روشن، در شرایطی که اردوغان و باغچلی، به احیای مفهوم دنیا ترک، توران زمین و وحدت ترکیه، آذربایجان، قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان و ترکمنستان اشاره می نمایند، گل ترجیح می دهد از دریچه و منظر واقع گرایی به منطقه بنگرد و به جای تاکید بر وحدت قومی، زبانی و نژادی، تعامل مالی را برجسته کند.

در انتها باید گفت، استفاده از ظرفیت های مالی و فرهنگی در توسعه همکاری با کشورهای آسیای میانه قفقاز، نزد احزاب مخالف اردوغان نیز موضوع مهم و ارزشمندی است، اما در حال حاضر و در دوران اقتدار حزب عدالت و توسعه و تیم اردوغان، این معنی و مفهوم تقویت مفهوم ملی گرایی ترکی و تهییج احساسات قومی و نژادی است که برای آنکارا، اهمیتی بیش از تجارت و توسعه مالی پیدا نموده است.

سخنان عبدالله گل، منعکس نماینده این واقعیت است که بخش مهمی از موسسین و اندیشمندان حزب عدالت و توسعه ترکیه همانند گل، باباجان و دیگران، سودای بازگشت ترکیه به دوران قلمروگشایی عثمانی را رویایی بی فایده و مضر می دانند و به جای آن، توجه به سیاست درهای باز، اقتصاد آزاد و تعامل با غرب و شرق دنیا را بر دیدگاه های تنگ نظرانه و راست افراطی اردوغان - باغچلی، ترجیح می دهند.

،