طهـران و نوروزش در همنشینی با یکی از نوادگان فتحعلی شاه ، خانه های اجاره ای و ماجرای نوکرها در زمان قاجار - دیتاپد

به گزارش خبرنگاران، منصوره اتحادیه می گوید: در کودکی نخستین کتابی که از کتابخانه شخصی پدرم برداشتم و مطالعه کردم، درباره زندگی کریم خان زند و جنگ های او بود. مادرم نیز به زبان فرانسه مسلط بود و همواره برایم رمان های فرانسوی می خواند؛ رمان هایی که داستان آنها به اتفاقات قرن نوزدهم مربوط می شد و پر از تصاویر و نقاشی های مجذوب کننده بود.

اتحادیه درباره تهران، آداب و رسوم، نوروز مرکز و ...حرف های شنیدنی بسیار دارد.

خواندنی های بیشتر را اینجا دنبال کنید

نوروز در تهران قدیم

منصوره اتحادیه خاطرات زیادی از تهران قدیم دارد. شنیده شدن صدای آواز در کوچه باغ ها، عید دیدنی رفتن با درشکه و خانه هایی با معماری درون گرا از جمله این خاطرات است: یکی از زیبایی های تهران قدیم که دیگر خبری از آن نیست، آواز خواندن مردم در کوچه باغ ها بود. هر کسی که از کوچه باغ های تهران عبور می کرد، با صدای بلند آواز می خواند و حال مردم را خوب می کرد. ما در تهران قدیم، همسایه های پر سر و صدای دیگری هم داشتیم؛ پرنده هایی که روی درختان کاج و چنار می نشستند و صدای شان تمام محله را پر می کرد. حالا خیلی وقت است که به علت آلودگی های مختلف، پرنده ها از تهران رفته اند و ما در شهرمان کمتر پرنده می بینیم.

وقتی از اتحادیه درباره رسم و رسوم تهرانی ها می پرسم پاسخ می دهد: آداب و رسوم روزهای خاص مانند نوروز در گذشته، تفاوت زیادی با آداب و رسوم امروز نداشت، اما مواردی باعث می شد نوروز دوران جوانی ما لذت بخش تر از امروز باشد. آن موقع شیرینی مثل حالا در همه روزهای سال در دسترس نبود و ما بچه ها به شوق خوردن شیرینی به استقبال نوروز می رفتیم. از مدت ها قبل خانم های خانه دور هم جمع می شدند، بادام و شکر می کوبیدند و شیرینی می پختند تا در روزهای عید مورد استفاده قرار بگیرد. دید و بازدیدها هم خیلی رسمی انجام می شد و برای عیددیدنی، حتماً باید از خانه بزرگ ترها آغاز می کردیم. آن موقع ماشین شخصی خیلی کم بود و بسیاری از مردم تهران برای دید و بازدید عید از درشکه استفاده می کردند. پوشیدن لباس نو هم که حلاوت خودش را داشت.

زمانی برای خوب زیستن

این مورخ درباره مقایسه تهران امروز با تهران قدیم می گوید: هر زمانی شرایط و ویژگی های خودش را دارد. اینکه انتظار داشته باشیم همه رسم و رسوم قدیم در زندگی امروز هم جریان داشته باشد، نابجاست. درست است که صمیمت ها در روزگار قدیم بیشتر بود، اما نسل من خیلی در پی کار و تحصیل نبود. من هم خیلی اتفاقی در مسیر درس و ادامه تحصیل قرار گرفتم. اگر درس هم نمی خواندم، کسی مسئله ای با این موضوع نداشت. اما در زمان حاضر تحصیلات برای بیشتر خانواده ها اهمیت دارد. این روزها جوانان نسبت به دوره ما آزادی عمل بیشتری دارند و به طور کلی زندگی کردن، درس خواندن، در اجتماع بودن و فعالیت های مختلف داشتن بسیار راحت تر از روزگار قدیم تهران شده است. معتقدم هر زمانی که در آن زندگی می کنیم، زمان خوبی است؛ به شرطی که از همه داشته های مان برترین استفاده را ببریم.

سنگلج؛ برترین محله تهران

اتحادیه می گوید: عودلاجان بزرگ ترین محله تهران بود و عده ای از شاهزادگان و کارمندان دولت آنجا زندگی می کردند. ارگ کوچک ترین محله تهران که محل سکونت شاه و خانواده سلطنتی بود، داخل حصاری قرار داشت و با پل به شهر متصل می شد. بیشتر تاجران هم در محله بازار زندگی می کردند و به تجارت مشغول بودند. اعیان و رجال، سنگلج را برترین محله تهران برای زندگی می دانستند و در این محله ساختمان ها و دکان های زیادی ساختند. چال میدان هم محله بزرگی بود، اما چون آب وهوای خوبی نداشت، رجال سرشناس آنجا زندگی نمی کردند. بیشتر سربازها، توپچی ها و غلام ها ساکنان محله چال میدان بودند.

خانه های اجاره ای و ماجرای نوکرها

کمبود مسکن در تهران باعث شد در اوایل دوران حکومت آقامحمدخان قاجار، پدیده اجاره نشینی برای نخستین بار به مرکز بیاید. برنده جایزه برگزیده تهران می گوید: در آن روزگار بعضی افراد، قسمتی از خانه خودشان را که معمولاً فقط یک اتاق بود به دیگران اجاره می دادند. معمولاً ثروتمندان و بازاریان مستأجر نداشتند و این نوکرها و مستخدمین بودند که چون حقوق شان کفاف زندگی شان را نمی داد، بخشی از خانه شان را اجاره می دادند. معاملات خرید و فروش زمین در تهران نیز در حضور یکی از علما انجام می شد و عده ای هم به عنوان شاهد در این معاملات حضور داشتند. آب یکی از مشخصات اصلی برای مشخص قیمت املاک بود؛ تا جایی که در بیشتر نامه هایی که برای خرید و فروش زمین نوشته می شد، علاوه بر مساحت زمین و امکاناتی که داشت، میزان آبی که زمین در اختیار داشت هم ذکر می شد.