آیا طالبان سلاحش را زمین می گذارد؟ - دیتاپد

مهسا مژدهی: بسیاری روز شنبه دهم اسفندماه را روزی تاریخی برای افغانستان دانسته اند. روزی که پس از نوزده سال جنگ و حضور نظامی، هجده ماه مذاکره و کش و قوس های فراوان بالاخره طالبان و ایالات متحده امریکا توافق نامه ای را امضا کردند که قرار است از میزان خشونت ها در افغانستان کاسته و شرایط را برای خروج نیروهای امریکایی از این کشور هموار کند. گروه طالبان پیش از این در نشست بن که در آن ما حصل آن انتخاب کرزی بود ، سهمی دریافت نکردند و برای سال ها به عنوان گروهی تروریستی و خشن شناخته شدند. با این حال حالا اوضاع آنقدر تغییر نموده که طالبان در یکی از مجلل ترین هتل های دوحه، با مقامات رده بالای آمریکایی به توافق برسند و حتی برای دستیابی به این توافق، پرچم خود را هم کنار بگذارند.

چه اتفاقی افتاد؟

اواخر بهمن، دیگر تعیین شده بود که خبرهایی در خصوص توافق کاهش خشونت از دوحه به گوش خواهد رسید. طالبان و امریکایی ها هجده ماه درگیر بستن این توافق بودند و مصاحبهها دوبار از سوی ترامپ لغو شده بود. با این حال بالاخره، رفت و آمدها جواب داد و توافق نامه با حضور وزیرخارجه امریکا و اعضای درجه اول طالبان بسته شد.

این موافقتنامه که روز شنبه امضا شد، پیش زمینه ای برای یک توافق بزرگتر برای صلح است. اما طالبان آن را یک پیروزی دانسته که راه را برای رسیدن این گروه به قدرت هموار می نماید. اما در متن این توافق چهار محور مورد بحث قرار رفته و دو طرف بر سر آن به تفاهم رسیده اند. این چهار محور به توضیح زیر هستند:

1. ضمانت ها و میکانیسم های عملی برای جلوگیری از استفاده از خاک افغانستان از سوی هیچ گروه یا فردی علیه امنیت ایالات متحده و متحدانش

2. ضمانت ها و میکانیسم های عملی و اعلام یک برنامه زمانی برای خروج تمام نیروهای خارجی از افغانستان(گفته شده که این زمان 14 ماهه است)

3. پس از اعلام این ضمانت های اشاره شده با حضور شاهدان بین المللی، طالبان مذاکرات بین الافغانی را با جوانب افغان در دهم مارچ2020 شروع خواهد نمود.

4. آتش بس جامع و دایمی شامل مذاکرات بین الافغانی باشد و شرکت نمایندگان نشست بین الافغانی در مذاکراتشان روی تاریخ و چگونگی این آتش بس دایمی بحث و تعیین می نمایند.(اتش بس فعلی موقت است)

طالبان تا به امروز هیج تمایلی به مصاحبه با مقامات افغانستان نشان نداده است. این گروه بارها پیش از این مذاکرات گوناگونی را تنها به دلیل اینکه نمایندگان دولت از کابل هم در آن حضور داشتند، بر هم زده بود. اما توافقی که حالا سر گرفته آنها را ملزم می نماید تا برای به نتیجه رساندن صلح، با طرف افغانستانی هم به مصاحبه بنشینند. این گروه در بین سال های دوهزار و چهار تا دوهزار و سیزده بار دیگر قدرتی برای خود فراهم کرد و بعد از آن دست به اقدامات خشونت بار زیادی در افغانستان زد. این اقدامات تا جایی پیش رفت که در حال حاضر بعضی از ایالات دوردست در این کشور به دست طالبان اداره می شوند و قوانین آنها بر این ایالات حاکم است.

چه سودی برای امریکایی ها دارد؟

جنگ افغانستان، طوانی ترین جنگی است که ایالات متحده تا به امروز داشته است. این کشور تبدیل به باتلاقی برای نیروهای امریکایی شده بود که گاهی به نظر می آمد خلاص شدن از آن به این سادگی ممکن نیست. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، امریکا بلاخره حاضر شد تا با دادن امتیازاتی به گروهی که دو دهه پیش به جنگش رفته بود، پای خود را از افغانستان بیرون بکشد. این در حالیست که خسارات جانی و اقتصادی بسیاری از سوی این کشور برای ماندن در افغانستان پرداخت شده بود.

برای ترامپ این توافق اگر که به یک نتیجه واقعی منتهی گردد، می تواند یک پیروزی در سیاست خارجه دولت او به حساب بیاید. این کاری بود که پیش از این اوباما قادر به انجامش نبود و حالا ترامپ پا در میانی نموده و حتی می گوید که می خواهد با رهبر طالبان هم ملاقات کند. اما سوالی که برای ناظران مطرح شده این است که تا چه اندازه ایالات متحده می تواند به توافقی که با یک گروه متکثر بسته است، دل ببندد؟ طالبان سابقه طولانی در بدعهدی دارند و در حال حاضر در حالی توافق صلح و اتش بس موقت را بسته اند که جنگ کماکان ادامه دارد(هرچند به گفته پمپئو در روز توافق، از شدت این جنگ کاسته شده است) اما کماکان بخش هایی از خاک افغانستان در تصرف این گروه قرار گرفته است و انتحاری ها کم و بیش ادامه دارد. با این حساب معلوم نیست که توافق بسته شده در دوحه تا چه اندازه از سوی این گروه جدی گرفته گردد.

برای طالبان چه سودی دارد؟

طالبان برای ایجاد یک دولت در افغانستان برنامه ریزی نموده است. این گروه حالا می خواهد به صورت اشکار به فعالیت در این کشور بپردازد. از جنگ بی وقفه خسته شده و دیگر نمی خواهد که درکوه های افغانستان تا ابد بجنگد. با این رویاست که آنها در لباس هایی مرتب و منظم و در حالی که لبخند بر لب دارند، از خیر حمل پرچم های خود می گذرند و با امریکایی ها و نمایندگانشان بر سر میز می نشینند. از سوی دیگر این گروه دولت فعلی افغانستان را به رسمیت نمی شناسد. آنها حالا موظف شده اند تا به مصاحبههای بین اافغانی بپیوندند. اما این راه چندان ساده به نظر نمی رسد. طرف دیگر این ماجرا، بارها نشان داده که مایل به مصاحبه است. مقامات این کشور روز شنبه از توافق طالبان و امریکا استقبال نموده و آن را طوری جشن گرفتند که گویی خود با این گروه به توافق رسیده اند. اما همانطور که وزارت خارجه کشورمان هم تاکید نموده، توافق با طرف امریکایی بدون حضور طرف افغانستانی مشکلاتی دارد که در طول زمان ممکن است بیشتر گردد. آنچه تعیین است اینکه توافق طالبان با امریکایی ها از یک سو یک برد برای ایالات متحده و دولت ترامپ است و از سوی دیگر به این گروه مشروعیت می بخشد. این در حالیست که آنها سال هاست با بحران مشروعیت دست و پنجه نرم نموده اند. اما در بعد دیگر، دست یابی به توافقی بین الافغانی نیازمند زمینه هایی است که هنوز فراهم نشده است.

مردم چه میگویند؟

مانند هر اتفاق دیگری توافق میان طالبان و امریکایی ها موافقان و مخالفانی داشته است. بعضی از فعالین مدنی به استقبال این اتفاق رفته و آن را قدمی در راه صلح در افغانستان نامیده اند و بعضی هم نوشتند که طالبان بالاخره سلاحش را بر زمین گذاشته. افغانستان در همه چهل سال گذشته، شاهد جنگ های خونباری بوده و این موضوع باعث شده است با بسیاری از هر اتفاقی که از شدت خشونت ها در این کشور بکاهد استقبال نمایند و ابتکار عمل ها را قدر بدانند. اما سوی دیگر این ماجرا کسانی هستند که کوچک ترین اعتمادی به گروه طالبان نداشته و این توافق را تنها اتفاقی سودآور برای ایالات متحده می نامند که بلاخره ممکن است بتواند به حضور در افغانستان سرانجام دهد. آنها به اینده حضور طالبان در قدرت بدبینند و معتقدند این گروه از خشونت هایی که سال ها بر مردم افغانستان روا داشته، عذرخواهی ننموده است و به مدت هفت سال هم با انجام عملیات های تروریستی و انتحاری، دست به کشتار مردم زده است. از سوی دیگر نگرانی های جدی از شرایط زنان بعد از رسمیت یافتن حضور طالبان در عرصه سیاسی افغانستان وجود دارد. این گروه در دوران حکمرانی خود بیش از همه به زنان افغانستان سخت گرفته و آنها را از حق دسترسی به تحصیل و بهداشت و... محروم داشته بودند. حالا بسیاری نگرانند که طالبان با همان رویه پیشین، در پی کسب قدرت در افغانستان باشد.

310312